Wie bepaalt of het veilig is?

Het tiende VCA jaarcongres was opgezet rond de vraag: wie bepaalt of het veilig is? Een verslag van de dag, waarop deze vraag van alle kanten werd bekeken en het onderwerp veiligheid in de tijd geplaatst werd van de prehistorie tot in 2020.

De dag begon met de ontwikkelingen binnen de VCA en de OHSAS. Op het gebied van eisen aan de inhoud van de directiebeoordelingen en de verduidelijking over de wijze van de inzet van zzp’ers wordt bijvoorbeeld gewerkt aan een update. Het zijn echter allemaal nog ontwikkelingen die niet concreet zijn. Wat wel concreet is, is dat de OHSAS 18001:2007 overgaat in de ISO 45001.

Omgeving schept gedrag
Na deze inleiding, is het woord aan Willy Wastyn die met de zeven veiligheidsregels van veiligheidscultuur een aantal praktische zaken aanstipt. Bijvoorbeeld dat omgeving gedrag schept. Posters ophangen waarop staat hoe het hoort is een begin, maar zeker niet genoeg, noemt hij. Om een echte veilige omgeving te scheppen, moet je voortdurend reageren en feedback geven. Bovendien hebben mensen de onbewuste neiging om gedrag te kopiëren, vooral het gedrag van mensen die ze sympathiek vinden. Zorg dus dat leidinggevenden het goede voorbeeld geven als het aankomt op veiligheid, maar weet ook wie de informele leiders zijn.

Debat over veiligheid
Dan is het tijd voor actie: alle deelnemers maken zich op voor het Lagerhuisdebat, dat gaat over de stelling: ‘De VG-functionaris bepaalt of het veilig is’. De deelnemers splitsen zich en de voorstanders dagen de tegenstanders uit met inhoudelijke argumenten. Nee, zegt het ene kamp, het management beslist want zij betalen. Ja, zegt het andere kamp, de VG-coördinator heeft de expertise, steekt al zijn tijd in dit onderwerp en weet dus waar hij over praat. In de discussie vliegen de argumenten heen en weer. Eén deelnemer verandert van mening en loopt over naar de andere kant. ‘Je moet altijd zelf je ogen open houden, als iemand anders bepaalt of het veilig is, word je blind’, besluit een van de deelnemers.

Veiligheid in 2020
Tijdens de kennissessies splitsen de deelnemers om zich te verdiepen in diverse onderwerpen. Hoe kom je van een bedrijfs RI&E naar een V&G plan bijvoorbeeld. En wat zijn de voor- en nadelen van e-learning? De kennissessies worden gevolgd door het IVM VCA café, waarin groepjes aan de slag gaan met verschillende vragen. ‘Hoe ziet de VCA eruit in 2020?’, ‘Welk hulpmiddel heeft de VG-functionaris nodig in 2020?’ en ‘Wie is verantwoordelijk voor veiligheid in 2020?’. Na drie rondes, waarin de tafelheer/dame blijft zitten en de andere deelnemers doorschuiven, liggen er interessante creaties op de tafels. Voor de VG-functionaris wordt verwacht dat zijn rol meer coördinerend zal worden, dat hij zich door alle lagen van het bedrijf zal gaan bewegen en een coachende rol krijgt.

Instinct neemt risico’s
Tijdens het middagprogramma gaat Juni Daalmans, psycholoog in veiligheidsland, verder in op het brein in relatie tot veiligheid. Zijn stelling is simpel: veiligheid zit ingebakken in ons brein, anders waren we hier niet. Dat betekent dat we risico’s nemen, soms zelfs risico’s die niet in verhouding staan tot wat ze opleveren. Zo is een winst van 20 seconden tegen het risico dat je je nek breekt niet te begrijpen als je er logisch over nadenkt, maar vanuit biologisch perspectief wel te verklaren. Alles wat we doen, heeft te maken met ons instinct en komt heel vaak voort uit de beste bedoelingen. Onze natuur is dus niet bang voor risico’s, in dat opzicht is het belangrijk dat we goed geprogrammeerd worden voor nieuwe risico’s, naast de oude risico’s (zoals vuur en wilde dieren), die al in ons waarschuwingssysteem zitten ingebakken.

Overtuiging
Als afsluiting van de dag gaat Erik Jan van der Wal nog in op veiligheidscoaching. Hij bekijkt het sturen van veiligheidsgedrag door de bril van een coach, wat betekent: observeren zonder oordeel, vervolgens interveniëren –nog steeds zonder oordeel-, nieuwsgierig, open en eerlijk zijn en zo mensen tot inzichten laten komen. Want pas als je iemands overtuiging aanpast, kun je zijn gedrag aanpassen, zegt hij. 

Meer interessants
Tijdens de dag iets gemist, nog rustig iets nalezen of benieuwd naar de interessante presentaties? Alle presentaties van het VCA jaarcongres staan nu online.